A Vitamini: Faydaları, Zararları ve Etkileşimleri

A vitamini nedir?

A vitamini yağda çözünen ve özellikle göz sağlığı ve bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için gerekli olan temel vitaminlerden biridir. Yağda çözünmesi vücut tarafından emilmesi için yağ ile beraber alınması gerektiği anlamına gelir. Ayrıca yağda çözündüğü için karaciğerde depolanabilir.

A vitamini doğada iki şekilde bulunur. Bunlardan biri aktif formu olan retinol ve diğeri ise provitamin olan karotenoidlerdir. Retinoller et, balık ve süt gibi protein kaynaklarında bulunur ve doğrudan vücut tarafından kullanılabilir. Karotenoidler ise koyu renkli sebze ve meyvelerde bulunur ve vücutta A vitaminine çevrilerek kullanılır.

A vitamini hangi gıdalarda bulunur?

A vitamini eksikliği gelişmiş ülkelerde çok nadir görülür. Bunun nedeni A vitamininin birçok gıdada bulunmasıdır. A vitamininden zengin gıdalar şunlardır:

• Yumurta, et, balık, süt ve peynir gibi protein kaynakları
• Turuncu ve sarı renkli sebze ve meyveler
• Brokoli ve ıspanak gibi yeşil renkli sebzeler

Benzer yazılar: D Vitamini: Faydaları, Zararları ve Etkileşimleri

A vitamini ne kadar kullanılmalıdır?

A vitamini faydaları

A vitamininin, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması, görme, üreme ve hücresel iletişim ile ilgili görevleri vardır. A vitamini ayrıca hücre gelişiminde görev alır ve kalbin, akciğerlerin, böbreklerin ve diğer organların normal bir şekilde gelişmesi ve fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için son derece önemlidir.

Kanser

Genel olarak, A vitamini gibi antioksidan (hücreleri oksidatif stresin zararlarına karşı koruyan maddeler) nitelikleri olan vitaminlerin kansere karşı koruyucu olduğu bildirilmiştir. Fakat A vitamininin kansere olan etkisi biraz karmaşıktır. 

Örneğin araştırmalar A vitamininin doğal yollarla alınması halinde prostat kanseri riskinin azaldığını göstermektedir. Gene araştırmalar, A vitamininden zengin beslenenlerde akciğer kanseri riskinin azaldığını göstermektedir.

Bununla beraber başka araştırmalar da sigara içen kişilerin uzun dönem beta-karoten (bitkilerde bulunan A vitaminidir ) takviyeleri aldıklarında akciğer kanserine yakalanma risklerinin arttığını göstermektedir. Bu durum, beta-karoten maddesinin doğal yollardan değil de takviye olarak alınması ve kişilerin çok fazla sigara içmesi ile bağlantılı olabilir.

Ancak A vitamini ve kanser ilişkisinin biraz karmaşık olduğunu ve bu konuda temkinli olmanız gerektiğini söyleyebiliriz.

Yaşa bağlı makula dejenerasyonu

Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, retinadaki fotoreseptör hücrelerin kaybolması ile görme sorunlarına neden olan ve görme kaybına kadar ilerleyebilecek bir rahatsızlıktır. Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber oksidatif stresin de bu rahatsızlığın oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir. Bu nedenle oksidatif stresi etkisiz hale getiren antioksidanlar bu hastalık üzerinde etkili olabilir.

AREDS isimli kapsamlı bir bilimsel araştırmada, yaşa bağlı makula dejenerasyonu oluşma riski yüksek olan katılımcıların, 5 yıl süreyle her gün, beta-karoten (15 mg), E vitamini (180 mg [400 IU] dl-alfa-tokoferil asetat), C vitamini (500 mg), çinko (80 mg) ve bakır (80 mg) içeren bir takviye aldıklarında, bu hastalığa yakalanma risklerinin % 25 oranında azaldığı görülmüştür.

Katarakt

A vitaminin gözlerimiz için ne kadar faydalı olduğunu işiterek büyümüşüzdür. Bu iddiayı araştıran bilimsel çalışmaların vardığı sonuç ise ilginçtir. A vitaminin göz fonksiyonları için önemi olabilir ama birçok göz hastalığı için kullanmanın bir faydası olmayabilir.

Lutein ve zeaksantin isimli karotenoidlerin katarakt riskini azalttığı tespit edilmiştir ancak bu karotenoid türleri A vitaminine çevrilmez. Ayrıca aynı çalışmada A vitamininin ve bir A vitamini öncüsü olan ve vücutta A vitaminine çevrilen beta-karoten’in de katarakta bir faydası tespit edilememiştir.

Tip 2 diyabet

Tip 2 diyabet, kanda olması gerekenden fazla miktarda glukoz bulunan ve hücrelerin yeterli miktarda glukoz alamadığı bir hastalıktır. Yüksek kan şekeri seviyeleri, kanser ve kalp damar hastalıkları riskini arttırdığı için tip 2 diyabet muhakkak tedavi edilmeli ve kontrol altında tutulmalıdır.

Daha önce hiç diyabet ve A vitamininin bağlantılı olabileceğini düşünmemiş olabilirsiniz. Ancak araştırmalar A vitamininin hem obezitenin hem de diyabetin gelişiminde etkili olduğunu göstermektedir.

A vitamini pankreastan insülin salgılanmasını düzenlemektedir. İnsülin hücrelerin glukozu etkin bir şekilde kullanmasını sağlayan hormondur. Buna ek olarak bilimsel araştırmalar da A vitamininin farelerde kan şekerini düşürdüğünü ortaya koymuştur.

Benzer yazılar:

• Diyabetin Yol Açtığı Cinsel Bozukluklar ve Bunlarla Baş Etme Yolları
• Diyabetin Yol Açtığı Hastalıklar Nelerdir?

Kemik kırılması

A vitamininden zengin bir diyetle beslenme kemik kırılması riskini azaltabilir. 2017 yılında yapılan bir meta analizde, A vitamini tüketimi ve kandaki A vitamini miktarı ile kalça kırığı arasındaki ilişki incelenmiştir. Meta analizler birçok araştırmayı inceler ve genel bir sonuç çıkartır.

Bu meta analizde 300,000 kadar 20 yaşından büyük kişiler incelenmiş ve kanlarındaki A vitamini seviyeleri düşük olan kişilerin kemiklerinin kırılma riskinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

A vitamini zararları ve yan etkileri

Bu vitamin doktor tarafından tavsiye edilen dozlarda alındığında yan etkilere neden olmaz. Ancak yüksek dozlarda alındığında ciltte kaşıntı ve çatlama, kusma, baş ağrısı, yorgunluk, karaciğer hastalığı ve osteoporoz gibi ciddi durumlara dahi neden olabilir.

A vitamininin takviyesinin hamilelik ve emzirme döneminde kullanımının bir zararı yoktur ancak gene de doktorunuza danışmadan kullanmayınız.

A vitamini etkileşimleri

Tetrasiklin antibiyotikler ve karaciğere zarar veren ilaçlar ile etkileşime girebilir.

A vitamini ayrıca yüksek dozlarda aldığında kan pıhtılaşmasını azaltabilir. Bu nedenle warfarin gibi antikoagülan yani kan inceltici ilaçların etkilerini arttırabilir.

A vitamininden türetilen bazı sentetik retinoidler, ilaç olarak ağızdan alınır. Bu retinoidler, A vitamini takviyeleri ile birlikte alındığında kanda bulunan A vitamini miktarını tehlikeli olacak kadar yükseltebilir.

Orlistat isimli zayıflama ilacı, A vitamini, diğer yağda çözünen vitaminler ve beta-karoten’in emilimini azaltabilir. Orlistat kullanırken, A vitamini, beta-karoten ve diğer yağda çözünen vitamin takviyeleri almanız tavsiye edilmez.

Kaynakça

Vitamin A and Lung Cancer / Beta-carotene and Lung Cancer in Smokers / All-trans retinoic acid stimulates gene expression of the cardioprotective natriuretic peptide system and prevents fibrosis and apoptosis in cardiomyocytes of obese ob/ob mice / A prospective study of carotenoid and vitamin A intakes and risk of cataract extraction in US women / Antioxidant vitamins for preventing and slowing the progression of age-related cataract / The Effect of Vitamin A on Fracture Risk: A Meta-Analysis of Cohort Studies